In België worden de arbeids- en rusttijden geregeld door de Arbeidswet van 16 maart 1971. Daarnaast moet er ook rekening worden gehouden met de wet van 4 januari 1974 betreffende de feestdagen. Het gaat om complexe regels met talloze uitzonderingen, waarbij het noodzakelijk is om de gepresteerde uren goed bij te houden. Hieronder zijn de belangrijkste regels omtrent de arbeidstijden weergegeven. Dit alles kan grote uitdagingen met zich meebrengen, zeker als je met flexibele arbeidskrachten werkt. Daarom raden wij aan om voor de personeelsplanning software van fleks te gebruiken.
Arbeidstijd per dag
Het beginsel is dat de arbeidsduur in België niet minder dan drie uur per dag en niet meer dan acht uur per dag mag bedragen. Dit is de tijd waarbij de werknemer onder het gezag staat van de werkgever. Ook bijvoorbeeld de wachttijd tijdens een wachtdienst valt hieronder, omdat een werknemer dan niet vrij over zijn tijd kan beschikken. Deze acht uur per dag dienen in principe tussen 6.00 uur ’s morgens en 20.00 uur ’s avonds te vallen. Nachtarbeid is in beginsel verboden, maar er bestaan uitzonderingen op deze regel.
Er bestaan ook uitzonderingen op de bovengrens van acht uur arbeid per dag. Als een werknemer niet meer dan 5,5 dagen per week werkt, mag een werknemer bijvoorbeeld negen uur per dag werken. Wanneer de woon- of verblijfplaats en de werkplaats meer dan veertien uur van elkaar verwijderd zijn, mag een werknemer zelfs tien uur per dag werken.
Arbeidstijd per week
Naast de arbeidstijd per dag is ook de arbeidstijd per week beperkt. In België hebben we een werkweek van 38 uur. Dit wil echter niet zeggen dat er niet meer mag worden gepresteerd, maar dan moeten er inhaalrustdagen worden toegekend. Als een werknemer bijvoorbeeld 39 uur per week werkt, moet hij jaarlijks zes inhaalrustdagen krijgen. Bij 40 uur per week gaat het om twaalf inhaalrustdagen per jaar. Verder moet de werkgever de verplichte zondagsrust respecteren. In principe is het dus niet toegestaan om werknemers op zondag tewerk te stellen, maar in bepaalde sectoren gelden er afwijkingen. Zo mag een spoedverpleegkundige wel gewoon op zondag werken.
Afwijkingen van bovenstaande regels
Houd er rekening mee dat cao’s strengere regels kunnen voorzien en bijvoorbeeld een kortere werkweek kunnen vastleggen. Zowel wat de arbeidstijd per week als de arbeidstijd per dag betreft, zijn er ook wettelijke afwijkingen en uitzonderingen mogelijk. Er bestaan bijvoorbeeld regels over de arbeid georganiseerd in opeenvolgende ploegen. Onder voorwaarden kan de arbeidstijd dan oplopen tot maximaal elf uur per dag en 50 uur per week.
Overuren, overloon en inhaalrust
Het is toegestaan om overuren te presteren, maar hieraan zijn allerlei voorwaarden verbonden. Sommige overuren mogen zonder een bijzondere formaliteit worden gepresteerd, bijvoorbeeld om dringende werken aan machines of materieel uit te voeren of om ongevallen te voorkomen. In andere gevallen moet de vakbondsafvaardiging eerst toestemming verlenen. Uitzonderlijk is er zelfs een toelating bij koninklijk besluit nodig.
Overuren moeten altijd worden gecompenseerd. Het beginsel is dat dit gebeurt via inhaalrust, zodat de wekelijkse arbeidsduur van in principe 38 uur wordt gerespecteerd. Sommige prestaties geven bovendien recht op overloon, een aanvulling op het loon. Het gaat dan om de prestaties die de 40 uur per week of de negen uur per dag overschrijden. Het overloon bedraagt 50%, maar op zondag en feestdagen loopt het op tot 100%. Het overloon wordt berekend op het gemiddeld te betalen uurloon. Het jaarlijks kerstpakket valt hier bijvoorbeeld niet onder.
