Soms lijken consumenten al eens te denken dat ze bij elke aankoop recht hebben op 14 dagen wettelijke bedenktijd. Anderen denken dan weer dat ze in elk geval recht hebben op twee jaar garantie. Het zijn slechts enkele voorbeelden van consumentenrechten die voor verwarring en onduidelijkheid zorgen. Wat is consumentenrecht en op welke rechten de consument mag rekenen? Dat geef ik hieronder beknopt weer.
Wat is consumentenrecht?
Het consumentenrecht is die tak van het recht die regels oplegt ter bescherming van consumenten indien zij goederen of diensten kopen bij bedrijven. Het consumentenrecht beschermt de consument met andere woorden niet wanneer hij goederen koopt van particulieren. Ook bij het verkopen van (tweedehands)goederen aan bedrijven of andere particulieren, biedt het consumentenrecht geen redding.
Het consumentenrecht is een nationale aangelegenheid, waardoor het consumentenrecht van land tot land verschilt. Toch zijn er tussen de EU-lidstaten een aantal gelijkenissen met betrekking tot de rechten en plichten van consumenten. Dat heeft alles te maken met het Europees consumentenrecht waarbij lidstaten een bepaalde marge krijgen ten aanzien van de uitwerking van de consumentenrechten. Zo verplicht Europa de lidstaten bijvoorbeeld om een garantieregeling uit te werken en schuift het een minimum van twee jaar naar voren. België volgt dit minimum, maar in andere landen (bv. Nederland) zijn langere garantietermijnen mogelijk.
In sommige landen werden de Europese regels omgezet in een speciaal wetboek consumentenrecht, maar in België zijn de bepalingen gewoon in het wetboek van economisch recht terug te vinden.
Rechten consument bij aankoop product
Bij de klassieke aankoop, bijvoorbeeld van een wasmachine in de winkel, heeft de consument recht op een wettelijke garantie van twee jaar. Daarnaast moet de onderneming de consument voldoende informeren. Ook beschermt het consumentenrecht tegen contractuele clausules die de verkoper sterk bevoordelen.
Recht op informatie
De onderneming moet de consument vooraf informeren over de voornaamste kenmerken van het product of de dienst, maar ook over alle andere cruciale informatie. Denk bijvoorbeeld aan de prijs en de betalingswijze. De meeste informatie wordt door de producent reeds op de verpakking van het product gedrukt. Prijzen en voorwaarden dient de verkoper dan weer zelf te communiceren.
Recht op garantie
Bij de klassieke aankoop, bijvoorbeeld van een wasmachine in de winkel, heeft de consument recht op een wettelijke garantie van twee jaar. Tijdens herstellings- of vervangingsperiodes wordt de termijn van twee jaar opgeschort. Binnen de wettelijke garantietermijn kunnen we echter twee periodes onderscheiden:
- De eerste zes maanden: bij een gebrek wordt vermoed dat het gebrek al bestond op het moment van de levering. De leverancier of verkoper moet het tegendeel bewijzen;
- Na de eerste zes maanden: er is geen vermoeden dat het gebrek reeds op het moment van de levering aanwezig was. De verkoper mag de consument vragen om te bewijzen dat het gebrek al bij de levering aanwezig was.
Bij tweedehandsgoederen kan het wettelijk garantierecht worden beperkt tot één jaar, op voorwaarde dat dat zo in de overeenkomst staat. Een contractuele garantie kan de garantietermijn anderzijds uitbreiden.
Lijst met onrechtmatige clausules
Een andere manier waarop het consumentenrecht de consument beschermt, is via de lijst met onrechtmatige bedingen. Het gaat om verboden contractuele clausules in de relatie tussen bedrijven en consumenten die een kennelijk onevenwicht scheppen in de verhoudingen tussen de partijen. Van dergelijke clausules wordt aangenomen dat ze ongeldig zijn. Daarnaast heeft men een lijst opgesteld van clausules die sowieso kennelijk onevenwichtig (en dus ongeldig) zijn. Denk bijvoorbeeld aan een clausule die de verkoper het recht geeft om zomaar eenzijdig de leveringstermijn te wijzigen of aan onredelijk hoge schadebedingen.
Uitgebreider recht consument bij online aankoop
Wanneer het gaat om een koop op afstand, is het consumentenrecht veel uitgebreider. Dat is bijvoorbeeld het geval bij een aankoop via het internet of per telefoon. In dat geval staat het consumentenrecht retourneren toe binnen een termijn van 14 dagen. Dit moet de consument in staat stellen om het product voldoende te beoordelen. Retourneert de consument, dan heeft de consument recht op geld terug. Daarnaast heeft de consument ook gewoon recht op de wettelijke garantie. Wel worden er strikte regels opgelegd ten aanzien van de verkoper. Vooral de informatieplicht is hier uitgebreider.
Het retourrecht geldt met andere woorden alleen voor online aankopen. Juridisch gezien is het voor de consument dus interessanter om aankopen online te doen.
