Het octrooirecht helpt uitvindingen te beschermen. Het is een uitzondering op de vrije concurrentie en het geeft de octrooihouder het recht om exclusief een uitvinding te exploiteren. Dit is belangrijk, want innovatie vergt vaak torenhoge investeringen die achterwege zouden blijven als anderen de uitvinding gewoon klakkeloos kunnen overnemen. Dit recht is echter niet eindeloos en kent heel wat beperkingen. Op een bepaald punt zullen de vrije economie en de vrije concurrentie dus opnieuw primeren op de belangen van de uitvinder.
Wat is een octrooi?
Een octrooi, ook wel eens een patent genoemd, is een exclusief recht om een uitvinding te exploiteren, bijvoorbeeld door het industrieel te vervaardigen en te verkopen. De octrooihouder kan enerzijds anderen verbieden om zijn uitvinding toe te passen, maar kan anderzijds anderen ook het recht geven om dit net wel te doen. Octrooien ontstaan niet automatisch en ook de bescherming is niet actief. Een octrooi moet worden aangevraagd en wordt enkel toegekend als er aan een aantal voorwaarden is voldaan. Daarnaast moet een octrooihouder zelf de markt monitoren en stappen ondernemen als hij vermoedt dat een ander zijn rechten aantast. Bij het vestigen van een octrooi wordt de uitvinding publiek en bekend voor iedereen, maar geniet het een uitgebreide bescherming. Het kan hierdoor echter niet worden gebruikt om bedrijfsgeheimen te beschermen.
Octrooien hebben een beperkte geldigheidsduur
Hoe dan ook moet je er rekening mee houden dat een octrooi geen eeuwige bescherming biedt. Hoe lang is een patent geldig? In principe gelden de exclusieve rechten van een octrooi gedurende twintig jaar. Deze termijn begint te lopen vanaf het indienen van de octrooiaanvraag. In sommige gevallen wordt deze termijn wel nog een beetje opgetrokken via het aanvullend beschermingscertificaat voor geneesmiddelen en gewasbeschermingsmiddelen. Voor geneesmiddelen bedraagt de bescherming hierdoor hoogstens vijfentwintig jaar en zes maanden. Daarenboven moet men dan wel de jaarlijkse instandhoudingstaksen betalen, want anders vervalt het octrooi.
Nietigverklaring van een octrooi
Een belanghebbende kan de nietigverklaring van het octrooi vorderen. Zo kan er worden betwist dat het octrooi aan de octrooieerbaarheidsvoorwaarden voldoet. Eventueel kan het octrooi ook gedeeltelijk nietig worden verklaard. Zo’n nietigverklaring werkt steeds met terugwerkende kracht. Dit wil zeggen dat er dan eigenlijk nooit sprake is geweest van een octrooi.
Dwanglicenties bij niet-exploitatie
Bovendien heeft een octrooihouder de verplichting om zijn uitvinding te exploiteren. Het octrooirecht zoekt namelijk een delicaat evenwicht tussen enerzijds innovatie en vrije concurrentie en anderzijds het beschermen van de uitvinder. Het mag dus niet worden gebruikt louter om anderen te beletten om uitvindingen te exploiteren. In dat geval zou je bijvoorbeeld riskeren dat een oliebaron allerlei duurzame uitvindingen octrooieert, enkel opdat hij geen alternatieve autosystemen zou moeten vrezen. Hierdoor loopt een octrooihouder het risico dat als hij zijn uitvinding niet exploiteert er dwanglicenties wegens niet-gebruik worden toegekend aan derden.
Verschillende uitzonderingen op de exclusiviteit van de octrooihouder
De octrooihouder kan zich niet verzetten tegen niet-commerciële handelingen in de particuliere sfeer. Daarnaast geldt er ook een uitzondering voor wetenschappelijke doeleinden. Bovendien is er een uitzondering voor bereidingen van geneesmiddelen in apotheken, wanneer dit voor individueel gebruik is en op medisch voorschrift gebeurt. Ten slotte is er nog een uitzondering voor wie de werkwijze of het product al voor de octrooibescherming toepaste. Deze persoon of onderneming mag de exploitatie persoonlijk of binnen het bedrijf voortzetten, op voorwaarde dat dit te goeder trouw gebeurt.
